درمان بیماری بلانت چگونه است و علت بروز آن چیست؟

بیماری بلانت یک ناهنجاری پا در کودکان بوده و یک اختلال رشد است که بر استخوان‌های ساق پا تأثیر می‌گذارد و باعث خم‌ شدن آنها به سمت بیرون می‌شود. هم در دوران نوزادی و هم نوجوانی امکان بروز این عارضه وجود دارد. بیماری بلانت معمولاً در کودکان بین ۲ تا ۶ سال بروز پیدا می‌کند و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند درد، مشکل در راه‌ رفتن و تغییر شکل شود. علت دقیق بیماری بلانت ناشناخته است، اما تصور می‌شود که به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مرتبط باشد. گزینه‌های درمانی شامل بریس، فیزیوتراپی و جراحی در موارد شدیدتر توصیه می‌شود. تشخیص و آغاز زودهنگام روند درمان برای دریافت نتایج بهتر بسیار مهم است.

بیماری بلانت چیست؟

بیماری بلانت مشکلی در کودکان است که صفحات رشد اطراف زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث می‌شود صفحه رشدی که نزدیک مرکز زانو قرار دارد در ساخت استخوان جدید کُند عمل کند یا استخوان جدید نسازد، اما صفحه رشدی که خارج زانو قرار دارد به رشد معمول خود ادامه دهد. نتیجه این امر، پرانتزی شدن یکی از پاها یا هر دو آن‌ها است. این مشکل ممکن است در طول رشد فرد در هر مرحله‌ای رخ دهد، اما در کودکان زیر ۴ سال و همچنین نوجوانان رایج‌تر است. انحنای پاها در بیماری بلانت، خواه در اوایل کودکی شروع شده باشد یا در نوجوانی، در صورت عدم درمان بدتر خواهد شد. بنابراین تشخیص زودهنگام از اهمیت بالایی برخوردار است.

علت بروز بیماری بلانت

علت دقیق بیماری بلانت نامشخص است. کودکان مبتلا به بیماری بلانت معمولاً کودکانی هستند که زود (قبل از ۱۲ ماهگی) راه‌ رفتن را شروع کرده‌اند و اغلب اضافه وزن دارند. بیماری بلانت بزرگسالان ممکن است با افزایش وزن سریع یا چاقی مرتبط باشد؛ همچنین ممکن است عامل ژنتیکی نیز نقش داشته باشد زیرا بیماری بلانت موروثی است. در افراد مبتلا به بیماری بلانت، صفحات رشد قسمت داخلی استخوان ساق پا به‌ طور طبیعی رشد نمی‌کنند؛ دلیل این اختلال در رشد صفحه رشد استخوان ساق پا می‌تواند ژنی باشد که از یکی از والدین به ارث برده شده است.

علائم و نشانه‌های بیماری بلانت

مشهودترین علامت بیماری بلانت در فرد، پرانتزی شدن پاها از زیر زانو است. این مشکل در کودکان معمولاً دردناک نیست، اما در نوجوانان ممکن است دردناک باشد و مخصوصاً در اطراف زانو باعث بروز درد شود. درد آن ممکن است متناوب باشد و بیاید و برود. این بیماری می‌تواند مشکلات دیگری نیز به خاطر قرار داشتن وزن بدن روی پاها ایجاد کند. استخوان ساق پا ممکن است علاوه بر خم شدن، بچرخد و باعث بروز مشکلی به نام پنجه کبوتری (چرخش پنجه پا به داخل) شود.

برخی از علائم بیماری بلانت عبارت‌اند از:

• پرانتزی بودن پاها که به تدریج بدتر می‌شود.
• رشد نامتوازن پاها، که باعث می‌شود یکی از پاها کوتاه‌تر از پای دیگر باشد.
• مشکل در راه‌ رفتن یا دویدن
• طرز راه‌ رفتن یا الگوی راه‌ رفتن غیرعادی
• لنگیدن و انحنا

تشخیص بیماری بلانت

تمییز بیماری بلانت از انحنا عادی پاها که در کودکان و نوپایان دیده می‌شود دشوار است. به همین دلیل حتماً باید در صورت مشاهده هر یک از علائم انحنا غیرعادی پاها در کودکان، به متخصص ارتوپد کودکان مراجعه کرد.

بیماری بلانت با معاینه فیزیکی و تصاویر اشعه ایکس قابل تشخیص است. در معاینه فیزیکی ممکن است پزشک از وجود بیماری بلانت در خانواده سؤال کند یا بپرسد که آیا کودک زودتر از ۱۰ ماهگی راه‌ رفتن را شروع کرده است یا خیر، چون این امر باعث فشار زیاد بر صفحات رشد می‌شود. پزشک سایر علائم بیماری بلانت، مانند: مشکل در راه‌ رفتن، داخل بودن پنجه پا حین راه‌ رفتن به جای این‌که روبه‌جلو باشد و تفاوت در اندازه پاها را بررسی می‌کند. پزشک برای رد کردن راشیتیسم (کمبود ویتامین D، فسفر یا کلسیم که باعث پرانتزی شدن پاها می‌شود)، از آزمایش خون کمک می‌گیرد.

در صورتی که فرد مشکوک به بیماری بلانت باشد، متخصص ارتوپد کودکان از تصاویر اشعه ایکس استفاده خواهد کرد. تصاویر اشعه ایکس، بدشکلی استخوان و مشکل در صفحات رشد را نشان خواهند داد. ام‌آر‌آی نسبت به رادیوگرافی، تغییرات استخوان‌ها را بهتر و دقیق‌تر نشان خواهد داد. بنابراین ام‌آرآی برای تشخیص بیماری بلانت بعد از ۴ سالگی، به خاطر تأخیر در تشخیص زودهنگام یا بی‌توجهی به آن، کارآمد است.

بیماری بلانت چگونه درمان می‌شود؟

هدف درمان بیماری بلانت اصلاح بدشکلی و بهبود کلی شکل پاهاست. درمان بیماری بلانت به سن فرد و شدت بدشکلی بستگی دارد.

اگر انحنا در کودکان کمتر از ۲ سال به شکل خفیف مشاهده شود، پزشک ممکن است صرفاً کودک را مدتی زیر نظر بگیرد تا مشخص شود آیا پرانتزی بودن پاها پیش‌رونده است یا برطرف خواهد شد. در برخی موارد ممکن است با رشد کودک، صفحات رشد نیز اصلاح شوند و پای کودک خودبه‌خود اصلاح شود. در غیر این صورت تا چهار سالگی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی مانند بریس و فیزیوتراپی برای درمان استفاده می‌کنند و پس از آن اگر بیماری بلانت برطرف نشود به جراحی روی خواهند آورد. روش‌های درمان بیماری بلانت شامل موارد زیر می‌شوند:

فیزیوتراپی

از فیزیوتراپی به منظور کمک به کودک برای راحت‌تر راه‌ رفتن و جلوگیری از پیشرفت مشکل استفاده می‌شود. همچنین این درمان باعث بهبود دامنه حرکتی می‌شود. در این‌جا به کارهایی که در فیزیوتراپی انجام می‌شود اشاره شده است:

• آموزش نحوه استفاده از بریس، از جمله مراقبت‌های پوستی به مراقب یا والدین کودک
• آموزش طرز راه‌ رفتن با کمک وسایل کمکی
• حفظ و بهبود دامنه حرکتی
• تقویت و کشش برای اصلاح طرز راه‌ رفتن و ناهنجاری‌های عضلات
• تقویت میان‌تنه و باسن برای اصلاح وضعیت پاها
• تمارین تعادلی و هماهنگی برای بازی و انجام فعالیت‌های کارکردی
• ورزش برای کاهش وزن

بریس

بریس پا یا ارتز معمولاً اولین درمان برای کودکانی هستند که علائم بیماری بلانت در آن‌ها خفیف یا متوسط است. این بریس‌ها از پای کودک، از ران تا مچ، محافظت می‌کنند. کودک چندین ماه، شبانه‌روز، به جز زمان حمام کردن، از بریس استفاده می‌کند؛ بریس هر چند ماه یکبار همراه با رشد کودک و آغاز روند صاف شدن استخوان‌ها تنظیم می‌شود. بریس به مرور زمان استخوان‌ها را به وضعیت درست خود رسانده و ساق پا را صاف خواهد کرد. هدف استفاده از بریس، هدایت پا به وضعیت درست حین رشد کودک است. معمولاً بعد از ۱۲ ماه درمان بهبود مشهود خواهد بود. اگر بدشکلی (دفورمیتی) تا ۴ سالگی درمان نشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. این بریس‌ها معمولاً با نام بریس KAFO شناخته می‌شوند و معمولاً از ران تا مچ پا هستند و فشاری به سمت داخل به زانو وارد می‌کنند.

جراحی

ممکن است در صورت عدم نتیجه‌بخشی روش‌های غیرجراحی، نیاز به جراحی باشد. کودکانی که دچار بدشکلی شدید هستند یا افرادی که کاندید مناسبی برای بریس نیستند هم ممکن است نیازمند جراحی باشند. جراحی‌های متعددی مانند استئوتومی و جراحی رشد هدایت‌ شده، برای درمان بیماری بلانت وجود دارند.

• جراحی رشد هدایت‌شده: همی‌اپی‌فیزیودز (Hemiepiphysiodesis) یا جراحی رشد هدایت‌ شده، بدشکلی را به تدریج اصلاح خواهد کرد. در این جراحی در یک طرف صفحه رشد، پیچ و پلاک یا استیپل قرار داده می‌شود تا رشد صفحه در آن سمت متوقف شود. پلاک باعث می‌شود که با رشد سمت دیگر صفحه، رشد استخوان متوازن‌تر شود. استخوان حداقل ۴ سال باید رشد کند تا این جراحی موفقیت‌آمیز باشد.
• استئوتومی: در این جراحی استخوان بریده شده و شکل آن اصلاح می‌شود. مزیت این روش این است که باعث اصلاح فوری بدشکلی می‌شود، اما مشکل آن این است که احتمال آسیب عصبی ناشی افزایش طول حاد و خطر بروز بدشکلی و ناهنجاری‌های دیگر در پا وجود دارد.

عوارض درمان نکردن بیماری بلانت

 اگر بیماری بلانت، مخصوصاً نوع کودکان آن، در مراحل اولیه درمان نشود به بدشکلی دائمی تبدیل خواهد شد. پس تشخیص زود هنگام این نوع بسیار حائز اهمیت است. نوع بزرگسالان نیز باعث بروز بدشکلی می‌شود، اما شدت آن نسبت به نوع کودکان این بیماری کمتر است. برخی از عوارض عدم درمان بیماری بلانت عبارتند از:

• انحنا شدید پاها: اگر این بیماری به موقع درمان نشود، انحنای پاها بیشتر شده و فرد دچار مشکل در راه‌ رفتن خواهد شد.
• درد مفصل: فشار نامتعارف بر مفاصل ناشی از پرانتزی بودن پاها، باعث درد و ناراحتی در زانو، مچ پا و باسن خواهد شد.
• آرتریت: فشار نامتعارف بر مفاصل، به مرور زمان منجر به آرتریت خواهد شد که باعث درد مزمن و خشکی مفصل می‌شود.
• ناهنجاری‌های طرز راه‌رفتن: بدشکلی پا ناشی از بیماری بلانت می‌تواند باعث بروز ناهنجاری در طرز راه‌ رفتن شود.
• کاهش توانایی حرکت: در موارد نادر و خیلی شدید، بیماری بلانت باعث کاهش توانایی حرکت شده و فرد باید از وسایل کمکی مثل عصای آرنجی یا ویلچر استفاده کند.

پیشگیری از بیماری بلانت

راه مشخصی برای پیشگیری از بیماری بلانت وجود ندارد، اما موارد زیر راه‌هایی برای کمک به رشد درست استخوان‌های کودک هستند:

• رژیم غذایی متعادل و سالم
• ورزش و فعالیت فیزیکی منظم
• وزن متناسب با سن
• مصرف ویتامین D و کلسیم؛ برای مصرف هرگونه ویتامین یا مکمل با پزشک مشورت کنید.

نتیجه‌گیری

بیماری بلانت ممکن است هم در کودکان و هم در نوجوانان بروز پیدا کند و با رشد کودک به‌ صورت تدریجی شدت آن بدتر می‌شود. علت بروز بیماری بلانت هنوز ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند بر احتمال بروز آن تأثیر داشته باشند. در صورت مشاهده شکل پرانتزی پاها در کودک، باید به متخصص ارتوپد کودکان مراجعه شود. پزشک با یک معاینه و بررسی عکس‌های رادیولوژی می‌تواند صفحه رشد را مشاهده کند و بیماری بلانت را تشخیص دهد. درمان بیماری بلانت در کودکان زیر ۴ سال و موارد خفیف با روش‌های بدون جراحی مانند استفاده از بریس و فیزیوتراپی انجام می‌شود و در موارد بالای ۴ سال جراحی تنها راه درمان این عارضه است. در صورت درمان‌ نشدن بیماری بلانت عوارضی مانند درد و آرتروز می‌توانند در انتظار کودک باشند.

سؤالات متداول

آیا بیماری بلانت ارثی است؟

بله، یکی از عوامل بروز بیماری بلانت ژنتیکی است و معمولاً در خانواده‌ها به ارث می‌رسد.

آیا بیماری بلانت دردناک است؟

بیماری بلانت در کودکان معمولاً دردناک نیست، اما با افزایش سن و افزایش فشار روی پاها امکان بروز درد در زانو و پاها وجود دارد.

آیا داشتن پای پرانتزی حتماً به معنی وجود بیماری بلانت است؟

خیر، نوزادان در بدو تولد کمی دارای پای پرانتزی هستند و این پرانتزی بودن پاها با رشد کودک برطرف می‌شود. همچنین پای پرانتزی می‌تواند در اثر راشیتیسم یا نرمی استخوان هم به وجود بیاید.

آیا زود راه‌ رفتن کودک می‌تواند باعث بروز بیماری بلانت شود؟

مدارک علمی اثبات شده‌ای برای اینکه ثابت کند زود راه‌ رفتن کودک باعث بروز بیماری بلانت می‌شود، وجود ندارد، اما کودکانی که بیماری بلانت دارند معمولاً زودتر از معمول راه‌ رفتن خود را شروع کرده‌اند.

آیا بیماری بلانت با افزایش سن بدتر می‌شود؟

بیماری بلانت در صورت درمان‌ نشدن می‌تواند با افزایش سن و رشد کودک به‌تدریج بدتر شود و شدت انحنای پا افزایش پیدا کند. این می‌تواند باعث ایجاد فشار مضاعف بر پا و زانوهای کودک شود.

آیا بیماری بلانت می‌تواند باعث فلج شدن پاها شود؟

عدم درمان بیماری بلانت می‌تواند منجر به افزایش خمیدگی و تفاوت طول پاها شده و در نتیجه باعث ناتوانی شود.

آیا درمان بیماری بلانت بدون جراحی امکان‌پذیر است؟

بیماری بلانت تا قبل از چهار سالگی بدون جراحی امکان‌پذیر است. استفاده از بریس و فیزیوتراپی رایج‌ترین روش‌های درمانی غیرتهاجمی بیماری بلانت است. معمولاً نتایج درمان‌های بدون جراحی را می‌توان تا ۱۲ ماه در پاهای کودک مشاهده کرد.

آیا درمان بیماری بلانت قطعی است؟

در صورتی‌ که بیماری بلانت و ناهنجاری پاها اصلاح شد، بهتر است که کودک تا زمان پایان رشد به‌صورت مستمر توسط پزشک معاینه شود. اگر تا پایان رشد ناهنجاری‌های بیشتری مشاهده نشد، می‌توان گفت که بیماری بلانت درمان شده است.

آیا امکان اصلاح بیماری بلانت با رشد کودک وجود دارد؟

بیماری بلانت معمولاً پیش‌رونده است و در صورت درمان‌نشدن شدیدتر می‌شود، اما در موارد بسیار خفیف و زمانی که این عارضه پیش‌رونده نیست، امکان اصلاح خودبه‌خود با رشد کودک وجود دارد.

آیا می‌توان با مصرف ویتامین بیماری بلانت را درمان کرد؟

در حالی‌ که ویتامین‌ها برای سلامت کلی مهم هستند و می‌توانند از سلامت استخوان حمایت کنند، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مصرف ویتامین‌ها به‌ تنهایی می‌تواند بیماری بلانت را درمان کند.

آیا اضافه وزن و چاقی کودک می‌تواند باعث بروز بیماری بلانت شود؟

دلایل بروز بیماری بلانت کاملاً مشخص و اثبات شده نیست، اما این عارضه بیشتر در کودکان و نوجوانانی که اضافه وزن دارند و چاق هستند بیشتر دیده می‌شود.

آیا بیماری بلانت باعث بروز آرتروز می‌شود؟

در صورت درمان‌نشدن بیماری بلانت، فشار غیرطبیعی وارد شده به مفصل زانو به دلیل خم‌ شدن استخوان‌های پا می‌تواند به مرور زمان منجر به ایجاد آرتروز شود.

آیا کودک با وجود بیماری بلانت می‌تواند راه برود؟

بله، کودکان مبتلا به بیماری بلانت می‌توانند راه بروند، اما در صورت درمان‌ نشدن و افزایش انحنای پا ممکن است در راه‌ رفتن و انجام فعالیت‌های فیزیکی دچار مشکل شوند.

بیماری بلانت در چه سنی شایع‌تر است؟

بیماری بلانت معمولاً در کودکان ۲ تا ۵ ساله بیشتر دیده می‌شود، اما گاهاً در نوجوانان هم دیده می‌شود. این عارضه در کودکان معمولاً در دو پا و در نوجوانان معمولاً در یک پا ایجاد می‌شود.

آیا برای درمان بیماری بلانت حتماً به جراحی نیاز است؟

درمان بیماری بلانت همیشه به جراحی نیاز ندارد. در کودکان زیر چهار سال می‌توان با استفاده درمان‌های غیرتهاجمی اقدام به درمان بیماری بلانت کرد. درصورتی‌که بیماری بلانت تا بزرگسالی درمان نشود، جراحی تنها راه درمان بیماری بلانت خواهد بود.

در چه شرایطی بیماری بلانت باید جراحی شود؟

همیشه در ابتدا برای کودکان دارای بیماری بلانت که خمیدگی شدید پا دارند، بریس یا سایر درمان‌های غیرجراحی پیشنهاد می‌شود. در صورت نتیجه‌بخش نبودن این روش‌ها جراحی در نظر گرفته می‌شود. تصمیم انجام جراحی با توجه به شدت عارضه، سن کودک و سایر عوامل مانند سلامت عمومی کودک بستگی دارد.

آیا با آب‌درمانی می‌توان بیماری بلانت را درمان کرد؟

آب‌درمانی بیماری بلانت را نمی‌تواند درمان کند، اما انجام برخی تمرینات در آب که فشاری بر مفاصل وارد نمی‌شود، می‌تواند از بروز علائمی مانند درد جلوگیری کند.